آیت‌الله جوادی آملی: گفتمان کریمانه علوم انسانی را زنده می‌کند

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طلیعه؛مراسم افتتاحیه طرح ملی گفتمان نخبگان علوم انسانی در سالن همایش غدیر دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با سخنرانی حجت‌الاسلام و المسلمین احمد واعظی رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، غلامعلی حدادعادل رییس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی و حجت‌الاسلام و المسلمین حمید پارسانیا از اساتید حوزه و دانشگاه برگزار شد.

 به گفته مجری برنامه، حاضران در این مراسم، دانشجویان نخبه سراسر کشور در بحث علوم انسانی بودند که از میان ۴ هزار نفر نخبه، پس از بررسی و آزمون‌های متعدد برای این همایش و اردو در شهر مقدس قم انتخاب شده‌اند.

همچنین حضرت آیت‌الله عبدالله جوادی آملی، مرجع تقلید و مفسر برجسته قرآن کریم در پیام تصویری خود به ، اظهار داشتند: علوم انسانی و اسلامی نیز بر مدار کرامت قرار دارد، چه علومی که مربوط به انسان شناسی است که موضوع آن فعل خداوند است و چه علوم انسانی که موضوع آن افعال انسان است و حتی علوم مورد نیاز انسان ها که همان علوم طبیعی و تجربی است.

معظم له افزودند: تمامی علوم با علوم انسانی در ارتباط است، چه به صورت مستقیم و چه به صورت غیر مستقیم و اگر انسان به صورت کریم شناخته بشود کرامت او، هم در انسان شناسی اش روشن می شود و هم رفتار کریمانه او در علوم انسانی او ظهور می یابد و هم برداشت کریمانه او در علوم طبیعی مشخص می شود.

این مرجع تقلید اظهار داشتند: آیه ای که خداوند می فرماید« ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاس» به خاطر آن است که این افراد نه خدا را شناخته اند و نه بهره ای از علوم انسانی برده اند و نه کیفیت بهره برداری از علوم تجربی را بررسی کرده اند ولی اگر انسان کریم شد در ابعاد سه گانه ذکر شده کریمانه و مناسب برخورد می کند و آنجاست که ظهر الصلاح جای ظهر الفساد را می گیرد و جلوه می کند.

معظم له در این پیام ابراز داشتند: این ایام سخن از غنی سازی انرژی هسته ای و برجام است. قرآن کریم سخن دو رهبر را که حکومت تشکیل دادند به عنوان الگو بازگو می کند. در جریان حضرت داوود می گوید حکومتی تشکیل داد و رهبر انقلاب شد اما از قدرت خود حداکثر صلح و صفا و دوستی را استفاده کرده است.

این مرجع تقلید افزودند: خدای متعال گرچه در جریان آهن، تعبیر علم نکرد، چون نرم کردن آهن در دست، راه علمی و فکری ندارد که کسی درس بخواند و با خواندن درس بتواند آهن را مثل موم نرم کند. این به قداست روح وابسته است. خداوند در قرآن از یک رهبر الهی و پر قدرت به نام حضرت داود(ع) سخن به میان می آورد و آنجا که می فرماید« وَ قَتَلَ داوُدُ جالُوت » و آهن را در دستان او نرم کرده بود و به او فرمود از این آهن در جهت سلاح برای دفاع از خود استفاده کند نه برای جنگ و خونریزی که این هم مدار کرامت است که از علوم تجربی هم بهره صلح آمیز ببرد.

آیت الله العظمی جوادی آملی همچنین تصریح کردند: سلیمان ابن داوود حکومتی تشکیل داد که زبانزد بود و خداوند درباره او فرمود ما چشمه را مانند سیل در اختیار او قرار دادیم و او به جای اینکه از این چشمه سیل بهره های نظامی ببرد، وسایل سودمند و صلح‌آمیز و استفاده‌های صحیح و ظروف و مانند آن ساخته است، این مدار کرامت است که جهان را با صلح و صفا و رعایت عدل و عقل اداره می‌کند.

آیت الله العظمی جوادی آملی بیان داشتند: در بخشی از پزشکی و فنّ شریف طبابت که این کار لازم و سودمندی است و باید هم باشد و حتماً هم باشد این است که همایش‌های مشترکی برای تشخیص بیماری‌های مشترک بین انسان و دام دارند تا ببینند از آزمایشگاه موش چه در می‌آید تا بدن انسان را درمان کنند این یک کار لازم است و یک کار علمی است و سودآور هم هست اما تمام انسان, تن نیست و تمام بهره‌های علمی را آزمایشگاه موش جواب نمی‌دهد و همه بهره‌های علمی را آن همایش تشخیص بیماری‌های مشترک بین انسان و دام به عهده ندارد یک سلسله همایش‌ها, نشست‌ها و گردهمایی‌ها و گفتمان‌های مشترک بین انسان و فرشته لازم است.

معظم له با بیان اینکه مشترکات میان انسان و فرشته کم نیست، افزودند: امام سجاد(ع) فرمودند عالمان دینی با فرشتگان مشترکاتی دارند، خداوند نام عالمان دین را که در مدار توحید فکر می کنند با فرشتگان بیان کرده است ، کرامت, عقل, صفا, وفا, مهر, امانت, امنیت همه اینها مشترکات بین انسان و فرشته است گفتمان مشترک بین انسان و فرشته, گفتمان کرامت است

ایشان ادامه دادند:خداوند انسان و فرشته را کریم آفرید. خدای اکرم, انسان را کریم آفرید فرمود: ?لَقَدْ کَرَّمْنا بَنی‏ آدَمَ? فرشته را کریم آفرید فرمود: ?بِأَیْدی سَفَرَهٍ ? کِرامٍ بَرَرَهٍ? فرشته کریم است انسان کریم است خدا اکرم است این گفتمان کریمانه, علوم انسانی را زنده می‌کند مشترکات بین انسان و فرشته‌ها را تبیین می‌کند درست است که علوم انسانی از یک نظر محدود است ولی از نظر دیگر آن توسعه را دارد که به عرضتان رسید خواه علومی که موضوعش فعل انسان باشد, خواه خود انسان‌شناسی که موضوعش فعل خداست, خواه بهره‌هایی که انسان از علوم تجربی می‌برد اضلاع مثلث پربرکت به وسیله کرامت اداره می‌شود.

 گفتمان کریمانه علوم انسانی را زنده می‌کند

 سخنران دیگر این مراسم حجت‌الاسلام و المسلمین احمد واعظی، رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بود که به بررسی نقش علوم انسانی در پی‌ریزی تمدن اسلامی پرداخت.

 وی در ابتدای مباحث خود مدرنیته را از جمله مسائل امروز جامعه بشری بیان کرد و یادآور شد: این مسأله در شکل‌های مختلف بروز می‌کند و تنها برای نخبگان نیست، بلکه جلوه‌های این تعامل در قشر و لایحه‌های مختلف جمعی بروز می‌کند.

 رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم با اشاره به برخورد برخی با سنت و برخی دیگر با مدرنیته، هر دو این رفتارها را نادرست عنوان کرد و اظهار داشت: بهترین راه انتخاب سنت و یا مدرنیته و یا دفاع کورکورانه از آن‌ها نیست. برخی مخالف سنت هستند و برخی دیگر می‌گویند که ما روزی تسلیم مدرنیته می‌شویم ولی باید در برابر آن سیاست تأخیری داشته باشیم.

 وی ادامه داد: به عقیده بنده بهترین راه برخورد بی‌پروا و البته آرمان خواهانه با موضوع، به دنبال پی ‌افکنی تمدن نوین اسلامی است. ولی این پی افکنی به معنای افتخار، بازخوانی و یا باز تولید تمدن پیشین اسلامی نیست و نمی‌خواهیم نسخه مشابهی همانند تمدن اسلامی سابق داشته باشیم.

 علوم تجربی و انسانی دو رکن مهم تمدن غرب

 حجت‌الاسلام و المسلمین واعظی با بیان این‌که مسلما هر تمدنی بر سر سفره تمدن قبل نشسته و آن را هضم می‌کند، خاطرنشان کرد: تمدن سازی اسلامی به معنای طرحی نو پی ‌افکندن در زمان ما بر اساس اصول و ارزش‌های اسلامی است. این کلان طرح، سبب خروج از وضع موجود و رسیدن به وضع مطلوب می‌شود.

 وی علوم انسانی غربی را یکی از ارکان اصلی تمدن معاصر غرب بیان کرد و گفت: برخی به اشتباه خیال می‌کنند که تنها آبشخور تمدن معاصر غرب تکنولوژی و علوم تجربی محض است. در حالی که علوم انسانی به اندازه علوم تجربی نقش آفرینی کرده‌اند.

 رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم رشد علوم تجربی و انسانی را دو رکن تمدن غرب دانست و خاطرنشان کرد: تصور خام است که فکر کنیم تمدن غرب تنها یک تمدن برخواسته از تکنولوژی،‌ علوم تجربی و طبیعی است.

 حجت‌الاسلام و المسلمین واعظی در بخش دیگری از سخنان خود شناخت «مدرنیته»، «مدرنیزه» و «مدرنیزیشن» را عاملی بر شناخت بهتر تمدن غرب برای تحلیل و بررسی عنوان کرد و اظهار داشت: مدرنیته عطش سیری‌ناپذیر به امور است که پس از قرون ۱۵ در مقابل سنت به وجود آمد.

تمدن معاصر غرب تکرار نمی‌شود

وی افزود: پس از مدرنیته، اندیشه‌های نوظهور پدیدار شدند و این اندیشه‌ها تنها در بحث علوم تجربی نبود؛ بلکه در عرصه‌های مختلف حتی مقولات انسانی نیز وجود داشت. رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم نتیجه صورت عینی پیدا کردن «مدرنیته» را «مدرنیزیشن» بیان کرد و گفت: در این موضوع نظریه‌های علمی در قالب حیات انسانی بیان شد.

 رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم بر اساس گفته‌های پیشتر خود که تمدن نوین اسلامی به معنای طرحی نو افکندن در عرصه‌های مختلف حیات انسانی ولی برخواسته از اصول و آرمان و ارزش‌های اسلامی است، یکی از راه‌های رسیدن به این نوع تمدن را پی‌ریزی علوم انسانی اسلامی دانست.

 حجت‌الاسلام و المسلمین واعظی با تأکید بر این‌که کلیت اتفاقاتی که در تمدن غرب رخ داده است در جوامع دیگر رخ نمی‌دهد، دو علت درونی و بیرونی را مهم‌ترین مسأله در تفاوت میان تمدن غرب با سایر تمدن‌ها عنوان کرد و گفت: البته نسبت به تمدن غرب مشابه سازی، همانند سازی و تقلید صورت می‌گیرد.

 وی ادامه داد: اگر با مدرنیته غرب مشکل داریم و می‌خواهیم تمدن سازی جدیدی داشته باشیم، باید الزاماتی را نیز داشته باشیم. راه نجات از وضعیت کنونی و رسیدن به وضعیت مطلوب پی‌ریزی برای تمدن سازی اسلامی است که این یک کلان پروژه اجتماعی است.

 نباید با علوم انسانی غربی و اسلامی شعارگونه برخورد کرد

 رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم تحقق پروژه کلان اجتماعی تمدن سازی اسلامی را نیازمند یک مهندسی اجتماعی دانست و پی‌ریزی در عرصه‌های مختلف این پروژه را بدون رسیدن به علوم انسانی اسلامی میسر ندانست و گفت: چگونه در عرصه‌های مختلف زندگی همانند اقتصاد، سیاست، فرهنگ، آموزش و غیره به تمدن اسلامی بدون رسیدن به یک شکوفایی در علوم انسانی اسلامی می‌توان رسید؟!

 وی افزود: البته راه پر فراز و نشیبی است که احتیاج دارد چند گام اساسی برداریم. گام نخست، فراغت از تقلید و انفعال و وادادگی در برابر علوم غربی است که شاید بزرگترین مانع نیز همین باشد؛ چرا که این علوم متناسب با مسائل غرب است.

 حجت‌الاسلام و المسلمین واعظی خودباوری و تلقی روشن داشتن از واژه علوم انسانی را گام بعدی در رسیدن به تمدن نوین اسلامی بیان کرد و یادآور شد: برخی با یک ساده انگاری خیال می‌کنند با یک مراجعه مستقیم به منابع نقلی و به روش صرفا استنباط فقهی تمام مایحتاج ما در علوم انسانی اسلامی حاصل می‌شود.

 انحصار علوم انسانی اسلامی به روش استنباط فقهی نادرست است

 وی افزود: بعضی نگاهشان به علوم انسانی اسلامی یک نگاه فقه‌گونه است؛ ‌یعنی گویی یگانه منبع تولید علوم انسانی اسلامی نقل، کتاب و سنت است و اگر به این‌ها مراجعه کنیم، تمام درون مایه علوم انسانی اسلامی ما تحصیل می‌شود. این‌ها خطاست. البته نمی‌خواهم بگویم منابع نقلی نقش ندارند، بلکه بسیار هم نقش دارند؛ ولی انحصار علوم انسانی اسلامی به روش استنباط فقهی نادرست است. علوم انسانی معادل فقه اسلامی نیست؛ علوم انسانی به معنای حقوق اسلامی نیست. وجه فقهی دارد، ولی در آن خلاصه نمی‌شود و تمام این مسائل نیاز به بحث دارد.

 مطالعه و بررسی دقیق و نقادانه علوم انسانی غربی از دیدگاه رییس دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم سومین گام برای رسیدن به علوم انسانی اسلامی است و وی در توضیح این موضوع اظهار کرد: نباید با این علوم شعارگونه برخورد کرد؛ بلکه باید آن را هضم کرد. خوب بخوانیم و نقادانه بخوانیم. تسلیم‌گونه و انفعالی علوم انسانی غربی را نخوانیم.

 وی اظهار کرد: علوم انسانی غربی با شعار از میدان به در نمی‌رود؛ با تفکر انتقادی از میدان به در می‌رود. از خام خیالی، برخورد ساده‌انگارانه و شعارزده در برابر علوم انسانی غربی باید پرهیز کرد. همچنین نباید با علوم انسانی اسلامی نیز شعارگونه برخورد کرد و نسبت به تحقق آن ساده‌لوحانه برخورد کرد.

سرنوشت انقلاب از سرنوشت دانشگاه جدا نیست

 غلامعلی حداد عادل، رییس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی سومین سخنران این مراسم بود که ضمن تقدیر و تشکر از دانشجویانی که رشته علوم انسانی را انتخاب کرده‌اند، گفت: بنده می‌دانم که شما می‌توانستید رشته‌های دیگر را انتخاب کنید، ولی بدانید که انتخابتان درست است.

نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی در ادامه با تأکید بر این‌که کشور به دست فارغ التحصیلان دانشگاه اداره می‌شود، نمایندگان مجلس، دولتمردان، استانداران و دیگر کارکنان را شاهد مثال خود بیان کرد و گفت: سرنوشت انقلاب از سرنوشت دانشگاه جدا نیست.

وی افزود: نمی‌توان گفت که انقلاب پیروز شده و دیگر کار تمام است، بلکه هنوز در آغاز راه هستیم.

 حدادعادل شعار مطرح شده از سوی امام راحل(ره) درباره «وحدت حوزه و دانشگاه» را از جمله شعارهایی دانست که با گذشت زمان کم رنگ نمی‌شود و اظهار کرد: فاصله گرفتن از این شعار به معنای حرکت به سوی سکولاریسم است.

 وی تأکید کرد: برخی گروه‌های سیاسی که انحراف تفکر سکولار را دارند، هیچ عنایتی به شعار «وحدت حوزه و دانشگاه» ندارند و در برابر آن سکوت می‌کنند.

 برخی تحول در علوم انسانی را دلنگ دلنگ کردن می‌دانند!

 رییس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی همچنین اداره جامعه را بر اساس حل مشکلات انسانی اجتماعی با شیوه علمی و منطقی امکان‌پذیر دانست و گفت: در اداره کشور تنها به دکتر و مهندس نیاز نداریم، بلکه در درجه نخست به متخصصان علوم انسانی احتیاج داریم. دکتر و مهندس را می‌توان از کشورهای دیگر استخدام کرد، ولی آیا در مسائل فرهنگی نیز می‌توانیم از کشورهای دیگر افراد و مستشار بیاوریم؟!

 این نماینده مجلس با تأکید بر این‌که علوم انسانی برای افراد «فن سالار» و «تکنوکرات» که هر چیزی را به چشم مهندسی، اقتصاد، پول و شیوه‌های غربی می‌بینند، اهمیت چندانی ندارد، اظهار کرد: فکر می‌کنند یک عده‌ای دور هم زیر یک درخت بید و در کنار جوی آب روانی نشسته‌اند و دلنگ دلنگ می‌کنند و برای خود گل و بلبل ترسیم می‌کنند. برای این‌ها علوم انسانی یعنی این.

 وی بررسی مباحثی همانند تمدن، فرهنگ، الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت، سبک زندگی اسلامی، اقتصاد مقاومتی، مسائل اجتماعی، توجه به تاریخ و شعارهای سال را نیازمند داشتن کارشناسان علوم انسانی برشمرد.

 حدادعادل گفت: علوم انسانی موجود ما در دانشگاه‌ها از غرب آمده و این یک امر بدیعی است؛ چرا که دانشگاه‌های ما از غرب آمده است. این‌ها واقعیت است و نظر شخصی بنده نیست.

 مقام معظم رهبری قله تمدن نوین اسلامی را نشان دادند

رییس شورای تحول و ارتقای علوم انسانی هدف نهایی انقلاب اسلامی را رسیدن به تمدن نوین اسلامی بیان کرد و با اشاره به فرمایشات رهبر معظم انقلاب، تمدن نوین اسلامی را قله‌ای دور بیان کرد که معظم له با بیان مراحل آن را نشان داده‌اند.

 وی افزود: امروز وقتی بحث از تمدن نوین اسلامی می‌شود، اذهان غربی‌ها به تمدن اسلامی گذشته باز می‌گردد، نه تمدنی که ساخته می‌شود.

 نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی با بیان این‌که امروز چیزی به نام تمدن اسلامی وجود ندارد، برای اثبات سخن خود، وضعیت کشور بوسنی و هرزگوین را مثال زد و اظهار داشت: اکثریت این کشور مسلمان هستند، ولی جهان اسلام هیچ کاری به نفع آن‌ها انجام نداد. جمهوری اسلامی ایران نیز در حد خود کمک کرد. ولی اجازه ندادند در اروپا یک کشور اسلامی به وجود آید.

 وی تأکید کرد: اکنون در کدام مسأله جهانی مسلمانان و کشورهای اسلامی أثرگذار هستند؟! تا افراد به تمدن نوین اسلامی نرسند، فرودست و مستضعف خواهند ماند.

انتهای پیام/