با ظهور انقلاب اسلامی روزنه های امید برای ظهور تمدن نوین اسلامی پدید آمد

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری-تحلیلی طلیعه؛ به همت دانشگاه شاهد نخستین همایش ملی تمدن نوین اسلامی ۱۶ مهرماه در این دانشگاه برگزار شد. در برنامه عصر این همایش، ۹ مقاله توسط محققان و اساتید دانشگاه ارائه شد که اکنون گزارشی کوتاه از آنرا با هم می خوانیم.

بررسی تطبیقی فرجام شناسی تمدنی
دکتر محمدحسین رجبی دوانی، استادیار گروه فرهنگ و تمدن دانشگاه امام حسین(ع) در ارائه مقاله خود با عنوان بررسی تطبیقی فرجام شناسی تمدنی گفت: مسأله اصلی تحقیق حاضر، فقدان نظریه تطبیقی پیرامون نقاط اشتراک و افتراق دو مکتب دینی(اسلام) و غیردینی غربی در خصوص فرجام تمدن بشری براساس نظریه های موجود است.
وی افزود: در این تحقیق با بررسی نظریات موجود تمدنی نشأت گرفته از دو دیدگاه ذکر شده فرجام تمدن بشری را در انحصار اراده خداوند که با حکومت صالحین که وعده آن در قرآن کریم داده شده است تحقق خواهد یافت مفروض دانسته و با بررسی این فرضیه به این یافته ها دست یازیده اند که مکتب لیبرال و غیر دینی غربی از پیش بینی پایان و فرجام شناسی متناسب با فطرت حق گرا و خداجوی انسانی که بتواند راهگشای بشر سرگردان امروزی به سوی صراط مستقیم هدایت باشد عاجز است و این فرصت مناسبی برای اشاعه اندیشه تمدنی دین مبین اسلام است تا در صدد تمدن سازی نوین جهانی باشد.

مؤلفه ها و راهبردهای تحقق تمدن نوین اسلامی از منظر تمدن گرایان
زاهد غفاری هشجین دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه شاهد به ارائه مقاله خود با عنوان مؤلفه ها و راهبردهای تحقق تمدن نوین اسلامی از منظر تمدن گرایان پرداخت و گفت: بازگشت جهان اسلام به دوران طلایی خود، دغدغه های همه متفکران مسلمان در چند دهه اخیر بوده و هر یک از منظری به این موضوع نگریسته و به ارائه راهبرد برای نیل به مقصود پرداخته اند.
وی افزود: در این میان برخی از این متفکران که در این مقاله تمدن گرایان نامیده می شوند در تحلیل عقب ماندگی و ارائه راهبردهایی برای حل این مشکلات، نگاهی تمدنی داشته و بازسازی تمدن اسلامی و یا ایجاد تمدن نوین اسلامی را به عنوان چشم انداز مطلوب جهان اسلام در آینده ترسیم نموده اند.
این محقق در ادامه سخنانش تصریح کرد: بر این اساس هدف اصلی این مقاله شناخت مؤلفه ها و راهبردهای تحقق تمدن نوین اسلامی از منظر تمدن گرایان است که بر اساس روش تحلیل اسنادی و با بهره گیری از ابزار فیش برداری از منابع به سؤالات مقاله پاسخ داده شده است.
غفاری بیان کرد: با توجه به یافته های مقاله از منظر متفکران تمدن گرا، مؤلفه های تمدن نوین اسلامی به دو دسته مؤلفه های حقیقی (سبک زندگی و شبکه روابط اجتماعی مبتنی بر تعالیم اسلامی) و مؤلفه های ابزاری (سامان مادی و مواردی چون ابتکارات، ابزارها، نهادها، اقتدار سیاسی و بین المللی) تقسیم ناپذیر است. در این منظر از جمله راهبردهای اساسی تحقق تمدن نوین اسلامی عبارتند از: قرآن محوری، علم گرایی، اسلامی سازی معرفت و جهان گرایی.

مبانی دینی تمدن از منظر اسلام
مبانی دینی تمدن از منظر اسلام، عنوان مقاله دکتر محمدحسین جمشیدی عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس بود که وی به ارائه این مقاله پرداخت.
جمشیدی با بیان اینکه تمدن مرواریدی است که در خلأ شکل نمی گیرد لذا در ایجاد آن عوامل متعددی نقش دارند، گفت: در میان عوامل سازنده و شکل دهنده به تمدن مبانی دینی در کنار مبانی عقلی دارای نقش تعیین کننده و اساسی هستند. نقشی که علیرغم توجه محققان و نظریه پردازان تمدن به دین و اخلاق به عنوان عوامل تمدن ساز مورد توجه اغلب آنها قرار نگرفته است.
وی اضافه کرد: در جهت انجام این تحقیق با روش تبیینی و نظری به بررسی مهمترین مبانی و ارکان دینی و اعتقادی سازنده و نگهدارنده تمدن پرداخته ایم. این مبانی براساس یک حصر منطقی و با تکیه بر منابع و متون دینی اسلام مطرح شده اند و عبارتند از: توحید گرایی، عدالت محوری، جاودانگی گرایی، عقل محوری و خردگرایی، اعتدال گرایی، کمال طلبی، نظم گرایی، انسان گرایی متعالی، برابری گرایی، حق محوری و حقیقت گرایی، فضیلت محوری (تکیه بر ایمان، تقوا، عدالت، علم، جهاد و وحدت).

مسأله شناسی آینده تحقق تمدن نوین
محمد رحیم عیوضی استاد دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره) در ارائه مقاله خود با عنوان مسأله شناسی آینده تحقق تمدن نوین اسلامی گفت: عصر حاضر عصر تمدن سازی است. مروری بر نظریه های جهانی این واقعیت را بیشتر نشان می دهد تا جایی که آینده را عصر خیرش تمدنی معرفی کرده اند.
وی در ادامه سخنانش تصریح کرد: افق تمدن اسلامی در این چشم انداز چگونه است؟ آنچه در گذشته به عنوان نقش مؤثر جهانی تمدن اسلامی به یادگار مانده است، حاصل خصوصیات ویژه و برجسته ای است که با نیروی خلاق و پویا، بن مایه های معنوی متأثر از اسلام و میراث فکری و هنری جامعه اسلامی توانسته است جامعه جهانی را تحت تأثیر قرار دهد. عظمت یک تمدن به این است که با ظرفیتهای خویش از بین امکانات پیش روی، بهترین انتخابها را انجام دهد تا بهترین نقش تمدنی را بیافریند.
عیوضی بیان کرد: امروز برای جمهوری اسلامی ایران با توجه به نقش تمدنهای بشری در آینده، مهمترین مسأله تحلیل عمیق از جایگاه مؤثر تمدن اسلامی در تحولات معاصری است که می تواند نقش مؤثری بر آینده داشته باشد. آینده ای که در ادبیات اسلامی بسیار روشن و امیدآفرین ترسیم شده است اما اسلام علاوه بر نوید آینده ای روشن، همواره پیروان خود را به رعایت مبانی و اصولی قانونمند برای تحقق جامعه ای مطلوب در هر عصر و زمانی دعوت کرده است.
وی تأکید کرد: لیکن دستیابی به جامعه مطلوب اسلامی دارای مراتبی است و در هر عصری با توجه به اقتضائات زمانی و مکانی، برخی از ویژگیهای مورد نظر اسلام درباره جامعه مطلوب امکان تحقق دارد لذا باید تلاش کرد تا در آینده پیش تدبیرانه به بازتعریف تمدن نوین اسلامی پرداخت.
عیوضی با اشاره به اینکه لازمه حرکت در این مسیر تأکید بر حکمرانی مطلوب تأثیرپذیری از ظرفیت مردم سالاری دینی، قوانین برگرفته از قرآن پاسخگویی به نیازهای جدید بشر، پرهیز از تحجر، بدعت و التقاط، استقرار عدالت و گسترش اخلاق انسانی، پرورش خصلت نوآوری و خلاقیت و مسئولیت اجتماعی می باشد، گفت: چشم انداز آینده مطلوب تمدن ساز و نیل به تمدن نوین اسلامی نیاز به نگرشی اجتهادی و عالمانه با رویکردی آینده پژوهانه دارد.
وی در پایان سخنانش گفت: در این مقاله سعی کردیم ضرورت، امکان و مطلوبیت آینده تمدن نوین اسلامی به منظور ایجاد زمینه ساخت آینده مطلوب با بررسی ابعاد مسأله شناسی آن در فرآیند حرکت از نظام اسلامی به سمت تمدن نوین اسلامی بررسی شود.

ظهور و افول؛ تمدن نوین اسلامی در برابر تمدن غربی
دکتر مصطفی ملکوتیان استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران به ارائه مقاله خود با عنوان ظهور و افول؛ تمدن نوین اسلامی در برابر تمدن غربی گفت: ورود غرب به دوره رنسانس، سرآغاز شکل دهی و تشکیل تمدن کنونی غرب گردید. هر تمدنی بر پایه یک سری مبانی فکری فلسفی شکل می گیرد. تمدن غربی هرچند باعث توسعه علمی فناوری در غرب شد، اما به دلیل ویژگی خودکامه آرمانهای غربی، باعث گسترش بی عدالتی در جوامع غربی و ظلم و ستم و سلطه طلبی و استعمار در روابط بین الملل گردید.
وی اضافه کرد: با ظهور انقلاب اسلامی و بازتاب آرمانهای حق طلبانه و عدالت طلبانه و جهان شمول آن، روزنه های امید برای ظهور یک تمدن نوین اسلامی پدید آمد و امروز این اندیشه در حال گسترش و عمومی شدن می باشد.
ملکوتیان تصریح کرد: جامعیت آرمانی انقلاب اسلامی و برخورداری آن از همه نقاط مثبت آرمانی مهمترین دلیل این گرایش جهانی می باشد.

مدل سازی تحقق تمدن نوین اسلامی
صدیقه کریمی مدرس دانشگاه پیام نور دیگر سخنران این همایش بود. وی در ارائه مقاله خود با عنوان مدل سازی تحقق تمدن نوین اسلامی به کمک شبکه سازی اجتماعی گفت: مقاله حاضر با هدف تبیین چگونگی تحقق تمدن نوین اسلامی در صدد پاسخ به این سؤالات است: ویژگیهای حرکتی جریان تمدن نوین اسلامی چیست؟ مناسب ترین مدل برای شبیه سازی حرکت جریان تمدن نوین اسلامی کدام است؟ با استناد به مدل اکتشافی، آیا شبکه سازی اجتماعی می تواند زیرساخت مناسبی برای تحقق جریان تمدن نوین اسلامی باشد؟
وی افزود: برای جستجوی پاسخ در مطالعه ای توصیفی ـ کتابخانه ای، سی و پنج مقاله، بیست و پنج متن سخنرانی امام خمینی و مقام معظم رهبری، ۹ کتاب و پنج مرجع مطالعه و تحلیل شده است.
یافته های تحقیق نشان می دهد جریان تمدن نوین اسلامی دارای ویژگیهای حرکتی شامل اصلاح گری، مردمی بودن، نوگرایی، انعطاف پذیری، اتکاء به خرد جمعی، تأثیر و تأثر در سطح جهانی(سطح یک)، آرمان گرایی، تقید به اصول(سطح دو) و جایگاه رهبری (سطح سه) می باشد. با توجه به تأثیر این ویژگیهای نه گانه بر این جریان، الگوی مسیریابی چشمه، مناسب ترین مدل برای شبیه سازی شیوه حرکتی تمدن نوین اسلامی است.
این محقق با اشاره به اینکه بر مبنای تحلیل مدل چشمه، حرکت انقلاب اسلامی ایران در مسیر تحقق این تمدن، با چالش گران روی یا ضعف سرعت و وسعت اثرگذاری ویژگیهای سطح یک مواجه است، اظهارداشت: برای روان سازی این جریان، شبکه سازی اجتماعی مناسب ترین سازو کار می باشد.

بررسی نقش و کارکرد انقلاب اسلامی ایران در فرآیند تحقق تمدن نوین اسلامی
بررسی نقش و کارکرد انقلاب اسلامی ایران در فرآیند تحقق تمدن نوین اسلامی عنوان مقاله عباس کشاورز شکری دانشیار علوم سیاسی دانشگاه شاهد بود.
وی با بیان اینکه هدف از نگارش مقاله حاضر شناخت نقش و کارکرد انقلاب اسلامی ایران در فرآیند تحقق تمدن نوین اسلامی است، گفت: عبارت تمدن سازی نوین که توسط رهبر معظم انقلاب اسلامی مطرح شد است در واقع همان احیای تمدن اسلامی است که با پیروزی انقلاب اسلامی نگاه ها به آن معطوف شده است.
وی بیان کرد: تمدن نوین اسلامی احیای عزت و کرامت انسان مسلمان در کنار برخورداری از دستاوردهای علمی و تکنولوژیکی است که می تواند نویدبخش ایجاد تمدنی نمونه باشد. با توجه به اینکه در صورت تحقق تمدن اسلامی تمام نیازهای مادی و معنوی انسان و جامعه انسانی لحاظ می شود و در چنین جامعه ای استعدادهای بالقوه انسانها فعلیت می یابد، بررسی فرآیند تحقق تمدن اسلامی ضروری به نظر می رسد.
این محقق با تأکید بر اینکه روش تحقیق این مقاله، کیفی از نوع توصیفی ـ تحلیلی و ابزار گردآوری اطلاعات، فیش برداری بوده است، گفت: پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این سؤال است که نقش و کارکرد انقلاب اسلامی در فرآیند تحقق تمدن نوین اسلامی چگونه است. برای این منظور عوامل اعتلا و انحطاط تمدنها از منظر قرآن کریم استخراج شده است. این عوامل عبارتند از: عدالت و بی عدالتی، اتحاد و تفرق، اجرا یا ترک امر به معروف و نهی از منکر، فسق و فجور و رعایت اخلاق.
کشاورز بیان کرد: بر طبق یافته های پژوهش انقلای اسلامی ایران با زنده کردن عدالت، ایجاد اتحاد،احیای امر به معروف و نهی از منکر و همچنین اشاعه اخلاق دینی توانست زمینه های اعتلای تمدن نوین اسلامی را فراهم آورد.

جایگاه آموزه های مهدوی در احیای فرهنگ و تمدن نوین اسلامی
دکتر علی نقی فقیهی دانشیار علوم تربیتی دانشگاه قم در ارائه مقاله خود با عنوان تحلیل جایگاه آموزه های مهدوی در احیای فرهنگ و تمدن نوین اسلامی طی سخنانی با بیان اینکه از اهداف مهم آموزه های رسول اکرم(ص) و ائمه هدی(ع) احیای فرهنگ دینی و ساخت تمدن اسلامی است.
وی افزود: در این میان، آموزه های آن بزرگان که در مهدویت، زمینه انتظار ظهور منجی و تشکیل حکومت جهانی است از اهمیت خاصی برخوردار است. این مقاله در صدد آن است که نگاه معصومان(ع) در این آموزه ها و تأثیر آنها را در احیای فرهنگ و تمدن نوین اسلامی بررسی نماید.
فقیهی در ادامه سخنانش با اشاره به اینکه روش انجام پژوهش توصیفی ـ تحلیلی بوده و به منظور گردآوری داده های لازم جهت دستیابی به اهداف پژوهش، متون حدیثی موجود و مرتبط با موضوع پژوهش با استفاده از فرمهای فیشبرداری از منابع، گردآوری و با شیوه کیفی مورد تحلیل قرار گرفته است، گفت: نتایج پژوهش بیانگر آن است که عواملی چون رشد عقلی، پیشرفت علمی، تعالی اخلاقی، تدابیر بهینه سیاسی، توسعه اقتصادی، برقراری عدالت و فراهم سازی زمینه های امنیت از ویژگیهای جامعه متمدن اسلامی است که در آموزه های مهدوی طرح شده اند.

چالشهای تحقق تمدن نوین اسلامی
اسدالله زنگویی استادیار دانشگاه بیرجند آخرین سخنران این همایش بود که به ارائه مقاله آسیب شناسی، موانع و چالشها در تحقق تمدن نوین اسلامی پرداخت.
وی با اینکه با پیروزی انقلاب اسلامی نقطه عطفی برای ایجاد تمدن نوین اسلامی پدید آمد، گفت: با دگرگون شدن معادلات حاکم بر زندگی جمعی، فضای مناسبی برای تمدن سازی فراهم شد. از این رو می توان گفت انقلاب اسلامی فرصتی بی بدیل را در اختیار متولیان متعارف دینی قرار داد تا الگویی اجرایی تمدن اسلامی را طراحی و مراحل اجرایی آن را قدم به قدم دنبال کنند.
زنگویی با تدکید بر اینکه تمدن نوین اسلامی بر آن است که با بهره گیری از دستاوردهای مفید تمدن مادی غرب، به ایجاد تمدنی نوین بپردازد که بتواند تمامی جنبه های تمدنی را دربرداشته باشد، گفت: برای حرکت تمدن نوین اسلامی در مسیر صحیح، آسیبهایی نظیر عدم پیروی از رهبری واحد، چالشهایی مانند فرهنگ مهاجم غربی و اختلاف افکنی در میان مسلمانان و موانعی چون مشکلات اقتصادی جوامع مسلمان و عدم توجه به عقلانیت دینی وجود دارد. توجه به رهبران دینی، فکری، فرهنگی و گروه های مرجع و نخبگان در هدایت مردم راهکار اصلی فرهنگ سازی در جامعه و مقابله عملی با مشکلات و موانع است.
وی تصریح کرد: در این پژوهش ضمن آسیب شناسی به بررسی موانع و چالشهای پیش رو در تحقق تمدن نوین اسلامی پرداخته شده و راهکارهای مناسب برای تهدیدهای ممکن ارائه گردیده است.

پایان پیام/