توسعه یا پیشرفت؟

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیلی طلیعه به نقل از شماره ۲۷۳ مجله پنجره، دکتر عطاءالله رفیعی آتانی یادداشتی در خصوص توسعه یا پیشرفت نوشته است، که در ادامه می آید:

توسعه دارای یک ماهیت برداری است که بر دو رکن اساسی حرکت (تغییر) و جهت حرکت (هدف) استوار است. برهمین اساس توسعه به مفهوم و مصداق رایج و غربی آن، به معنای حرکت و تغییر از هر وضعیتی به‎سمت تحقق وضعیت کنونی کشور‎های توسعه یافته می‎باشد. بنابراین مقصد توسعه کاملا معین است. اما در نظریه اسلامی پیشرفت، اساس حرکت و جهت حرکت شناخته است، اما پایان آن را تاکنون هیچ جامعه‎ای تجربه نکرده است؛ زیرا فرد و جامعه در فرایند پیشرفت به‎سمت کمال بی‎نهایت در حال «شدن» مستمر است. بنابراین هرگام در روند پیشرفت، نسبت به ماقبل خود «مقصد» و نسبت به مابعد خود «پله‌ای» دیگر خواهد بود. 

عقلانیت به‎عنوان قلب، جان و جوهر توسعه، تلقی می‎شود و از این رو مهم‎ترین پیش‎فرض بنیادی تئوری‎‎های رایج توسعه به‎شمار می‎آید. عقلانیت در تعریف، عبارت است از تخصیص اختیاری و آزادانه منابع کمیاب بین گزینه‎‎های متعدد و جایگزین، به‎روشی که اهداف (منافع فردی) به بیشترین حد برسند. گرچه درباره تعریف ارائه‎شده توافقی عمومی وجود دارد، اما این توافق در چگونگی به‎کارگیری و پذیرش آن در عمل وجود ندارد. مخالفت‎‎ها به دو مسئله اصلی برمی‎گردد: مسئله نخست آن است که آیا عقلانیت یک تبیین برای چگونگی ماهیت انسان در واقعیت و عمل است؟ یعنی انسان آن‎چنان‎که هست؛ یا اینکه یک تعریف برای انسان مطلوب، معیار و استاندارد است؟ و در حقیقت یک بیان برای انسان چنانکه باید باشد و چنانکه باید عمل کند؟ مسئله دوم آن است که آیا اصول عقلانیت برای همه جوامع کاربرد دارد یا برای نوع خاصی از جوامع یا مرحله خاصی از تاریخ یک جامعه؟ 

با توجه به تاثیر اساسی پیش‎فرض‎‎ها به‎ویژه پیش‎فرض‎‎های بنیادی در تئوری‎‎های علمی، پرونده حاضر نشان خواهد داد عقلانیت با تعریفی که در غرب از آن صورت گرفته، پیش‎فرضی غیر‎ واقعی است و این امر خود به غیر واقعی بودن تئوری‎‎های توسعه منجر شده است. همچنین اکنون که عقلانیت غربی یک واقعیت انسانی نیست، با توجه به مبانی فلسفی واقع‎بینانه نیز یک مطلوب جهان‎شمول انسانی نمی‎باشد. در نتیجه دانشِ توسعه نه واقعی است و نه باید دستورالعمل‎‎های سیاست‎گذارانه واقعی و مطلوب تلقی شود .

انتهای پیام/