تولید علوم انسانی اسلامی بشر را تشنه و آماده ظهور می‌کند

به گزارش خبرنگار پایگاه خبری ـ تحلیل طلیعه، وقتی سخن از زمینه سازی برای ظهور امام مهدی (عج) به میان می آید قطعاً منظور فقط دعا کردن و انتظار قلبی نیست بلکه این انتظار باید در عرصه های مختلف تبلور و تجلی عینی داشته باشد و خود را نشان دهد از اقتصاد و فرهنگ گرفته تا سیاست و علم؛ یعنیحتی باید  سمت و سوی فعالیت های علمی و نقشه رشد و پیشرفت علمی هم به گونه ای باشد که بتواند امر ظهور را تسهیل و به آن کمک کند. از این رو و به مناسبت فرا رسیدن نیمه شعبان، سالروز ولادت باسعادت حضرت صاحب الزمان (عج) با حجت الاسلام والمسلمین جواد جعفری، عضو هیئت علمی پژوهشکده مهدویت و مولف کتبی همچون «دیدار در عصر غیبت، از نفی تا اثبات»، «مشترکات شیعه و اهل سنت در مهدویت» و «شرح حال بانوان رجعت کننده» درباره ارتباط رشد علمی و تولید علوم انسانی اسلامی با امر ظهور به گفت و گو پرداخته ایم که مشروح آن به حضورتان عرضه می شود:

*بنابر تصریح روایات ائمه معصوم (ع) در عصر ظهور همه آنچه بشر از علم باید بداند و به آن نیاز دارد کشف شده و به تعبیری از هر ۲۷ حرف علم برای انسان رمزگشایی می شود؛ این رشد و پیشرفت علمی از چه جنس و سنخی است و چگونه حاصل می شود؟

درباره این روایت دو نظر وجود دارد؛ امام صادق (ع) فرمودند: «علم ۲۷ حرف دارد و همه آنچه پیامبران تا کنون آورده اند تنها دو حرف بوده است و بعد از ظهور، امام مهدی (عج) ۲۵ حرف دیگر را آشکار و همه ۲۷ حرف را بین مردم منتشر می کند.»

حال این سوال مطرح می شود که منظور از این پیشرفت حدود ۱۳ برابری علم چیست؟!، در پاسخ به آن دو نظر وجود دارد: یکی معتقد است این پیشرفت شامل فناوری و تکنولوژی می شود یعنی امام عصر (عج) پس از ظهور فناوری و تکنولوژی برتری را به مردم عرضه می کنند که به هیچ وجه با امروز قابل مقایسه نیست بنابراین، در زمان امام عصر (عج) علم به معنای فناوری، پیشرفت بسیاری می کند.

در مقابل، نظر دیگری نیز وجود دارد که می گوید منظور از این رشد و پیشرفت علم، فناوری و تکنولوژی به معنای امروزیِ آن نیست و برای این ادعا دو دلیل می آورند: نخست آنکه امام صادق (ع) در حدیث می فرمایند: «تمام آنچه پیامبران تا کنون آورده اند دو حرف است و تا ظهور هم بیش از این دو حرف آشکار نخواهد شد.» در حالی که وقتی به فناوری ها و تکنولوژی های امروزی بنگریم با دوران معصومان علیهم السلام قابل مقایسه نیست چراکه هیچ اثری از تکنولوژی های امروزی در آن زمان نبوده است مثل پرواز انسان با هواپیما یا اصلاح ژنتیکی، یا بحث سلول های بنیادین و نانو و بسیاری از علوم دیگری که حتی در خیال مردم هم در آن زمان ها راه نمی یافت!

 از این رو، چنین ادعایی غیرمنظقی است. دلیل دوم که شاید مهمتر هم باشد این است که اگر قرار باشد همین تکنولوژی ها در عصر ظهور پیشرفت کند و بگوییم امام زمان (عج) آن را ارتقاء می دهند قطعا حُسنی برای امام مهدی (عج) به عنوان حجت الهی روی زمین محسوب نمی شود، برای مثال اینکه ایشان تکنولوژی موبایلی را ۱۳ برابر افزایش دهند که مزیتی برای حضرت صاحب الزمان (عج) نخواهد بود یا برای مثال می گویند تا ۵۰ سال آینده بشر توان سفر به مریخ را می یابد و اگر امام (ع) بخواهند این را ارتقاء دهند مزیتی بر حجت الهی نیست و بشر خود به آن دست می یابد!

*پس این رشد علمی به چه معناست؟

اساساً پیشرفت چندین برابریِ علم و مکشوف شدن همه علم برای بشر در عصر ظهور امام مهدی (عج) به معنای  رشد تکنولوژی و فناوری نیست که اگر قرار بود چنین باشد، افتخاری برای حضرت حجت (عج) محسوب نمی شد و اصلا معقول نبود برای چنین ارتقایی بشر قرن ها منتظر ظهور حجت الهی (عج) بوده باشد.

از این رو، به نظر می آید، آن ۲۵ حرف علم از سنخ علمی است که انبیاء آورده اند یعنی علمی که می تواند انسانیت انسان و روح او را پرورش دهد و به او قدرت روحی فراوانی بدهد، لذا اگر بخواهیم این روایت را معنا کنیم به این نتیجه می رسیم آن ۲۵ حرف علم تمام علوم الهی است که بشر را به سعادت رهنمون می شود و اینکه تا کنون بیشتر از دو حرف آن برای بشر مکشوف نشده برای آن است که انسان تاکنون ظرفیت دریافت بیش از دو حرف از علم را نداشته است نه اینکه انبیاء بخل ورزیده باشند!، از این رو، وقتی امام عصر (عج) ظهور می کنند راه های دیگری را برای ارتباط با معنویت و غیب آموزش می دهند و مردم فرا می گیرند که چطور می توانند انسان باشند و انسان وار زیست کنند و اینچنی روایات مربوط به عصر ظهور عینیت می یابد چنان که عقل انسان کامل می شود. بنابراین، علم مهدوی که در عصر ظهور برای بشر مکشوف می شود از سنخ تکنولوژی و فناوری های امروزی که بشر به آنها دست یافته، نخواهد بود بلکه بدین معنا است که مومن به جایی می رسد که حتی عصایش را به حرف درمی آورد و این نیست مگر به دلیل قدرت ایمان نظیر کاری که حضرت موسی (ع) با عصای خویش انجام می داد.

از این رو، اینکه گفته می شود مومن در عصر ظهور در این سوی عالم می تواند با برادر خود در سوی دیگر دنیا سخن بگوید ناشی از قدرت ایمانی است نه تکنولوژی وگرنه امروز این اتفاق از طریق فناوری ها رخ داده ولی در عصر ظهور، سنخ این ارتباط متفاوت خواهد بود.

*اگر قرار است همه علوم بشری در عصر ظهور برای انسان مکشوف شود، پس فراگیری علم و دانش و تلاش برای رشد و پیشرفت علمی در عصر غیبت چه معنایی دارد؟ آیا اصلا می توان پیشرفت علم را از عوامل زمینه ساز در امر ظهور حضرت حجت (عج) برشمرد؟

اینکه ما می گوییم امام زمان (عج) ظهور کرده و علمی خاص را عرضه می کنند بدین معنا نیست که در عصر غیبت به دنبال علم نباشیم و به تهذیب نفس بسنده کنیم، چنان که گفته شده «علم در ثریا هم باشد ایرانیان به آن دست می یابند.» و پیامبر اکرم (ص) می فرمایند: «علم را طلب کنید حتی اگر در چین باشد.» اینها همه نشان می دهد تلاش برای یافتن علم وظیفه است؛ بنابر این، شکی نیست که باید در عصر انتظار در پی پیشرفت علمی باشیم زیرا همانطور که مقام معظم رهبری فرموده اند: «علم غیر از فضیلت ذاتی که دارد امروز به معنای قدرت است.»، یعنی علم قدرت را به ارمغان می آورد لذا اگر بخواهیم زمینه های ظهور امام عصر (عج) را رقم بزنیم، باید کشور و منطقه مقتدر داشته باشیم تا بتوانیم مقابل ظالمان و دشمنان بایستیم و زمینه های ظهور را فراهم کنیم.

طبیعتاً با توجه این نوع از روایات مشخص است که اکنون در عصر غیبت وظیفه یادگیری علم بر عهده ما است حتی علم به معنای دینی را چراکه اگر بخواهیم با شبهات برخورد کنیم مثل شبهاتی که علیه ظهور و مهدویت مطرح شده و تلاش می کند منتظران را ناامید کند؛ بنابراین، علاوه بر فناوری باید این علوم را تقویت کنیم تا به شهبات پاسخ داده و مردم باانگیزه و امیدوار منتظر ظهور منجی (عج) باشند.

*چه نوع علمی زمینه ساز ظهور می شود؟ آیا اینجا است که تقسیم علم به دو دسته نافع و غیرنافع معنا می یابد؟

علم نافع دو معنا می یابد، یکی که به ذات نافع نباشد همچون برخی اطلاعات عمومی که به عنوان علم مطرح می شود و دانستن و ندانستن آن فرقی به حال انسان نمی کند، بسیاری از اطلاعاتی که بعضا جوانان درپی آنند مثل زندگینامه شخصیت ها و … جزء این دسته از علم و آگاهی است در حالی که هیچ فایده ای برای یادگیرنده ندارد و ندانست آن نیز ضرری برایش در پی ندارد؛ اما علم نافعف علمی است که انسان از آن بهره مند شود برای همین در دعا می گوییم «خدایا! پناه می برم به تو از دانشی که به درد من نخورد.»

البته این به معنای استفاده ابزاری از علم و آنچه که بعضی انجام می دهند، نیست؛ امروز و در عصر غیبت باید این نکته را مدنظر قرار داد که وقتی می گوییم علم نافع منظور این نیست که فقدان ظاهری امام (عج) بهانه ای شود که افرادی از علوم دینی استفاده نادرست کرده و تفاسیر شخصی ارائه کنند و اینچنین اباحه گری را ترویج کرده و حرام ها و حلال های خدا را زیر سوال ببرند و سعی در انحراف مردم داشته و لیبرال و آزادی غیرشرعی را تبلیغ کنند که چنین علمی به هیچ وجه نافع نیست و ضرر می رساند چنان که حتی در روایات تصریح شده: «می آیند عالمانی که با علم آنها مردم منحرف می شوند!» از این رو، باید از علم به نفع یعنی رسیدن به قُرب و کسب رضای الهی استفاده کنیم نه اینکه کاری کنیم که دین و دنیای خودمان و دیگران از بین برود.

*امروز شاهد آن هستیم که علم در اختیار قدرت های جهانی است و آنها به طرق مختلف از جنگ و کشتار گرفته تا تحریم و تهدید می کوشند علم را در انحصار خود داشته باشند و مانع از دستیابی دیگر جوامع و ملت ها به علم شوند؛ آیا در عصر ظهور این انحصارگرایی علمی از بین می رود یا همچنان ادامه می یابد؟!

در روایت امام صادق (ع) که در ابتدای بحث به آن اشاره شد امام زمان (عج) این علوم را بین مردم منتشر می کنند و هرگز اینطور نیست که انحصارگرایی علمی مطرح باشد و علم در اختیار گروهی خاص قرار بگیرد و نیز در روایت است که وقتی امام عصر (عج) ظهور می کنند عقل همگان را کامل می کنند نه اینکه گروهی و طبقه ای خاص را مد نظر داشته باشند، لذا در عصر ظهور هیچ گونه تبعیض علمی در برخورداری مجامع از علم وجود ندارد.

*امروز یکی از دغدغه های اصلی جامعه علمی کشور که البته با تدبیر و راهبری مقام معظم رهبری اهمیت یافته، مسئله تحول علوم انسانی و تولید علوم انسانی اسلامی است؛ آیا می توان این تحول و تولید را از عوامل اثرگذار در امر ظهور دانست؟ چگونه و با چه کیفیتی؟

اگر مطالعه کنیم در می یابیم گرچه فناوری و تکنولوژی در جهان امروز اهمیتی ویژه هم در ابعاد اقتصادی و هم اقتدار سیاسی و نظامی یافته است اما آنچه که می تواند انسان را هدایت کرده و از تجاوز به حقوق دیگران منع و او را در این دنیا به عنوان انسان تربیت کند، علوم انسانی است، یعنی اگر غرب با این همه فناروی هر روز درنده تر و متجاوزتر می شود برای آن است که علوم انسانی به عنوان علوم الهی لحاظ نشده و اگر بتوان روی علوم انسانی اسلامی سرمایه گذاری کنیم و این همه آموزه ای عمیق و غنی دینی که توسط پیامبر (ص) و ائمه (ع) در دوران ۲۵۰ ساله در اختیار ما گذاشته شده است را به صورت متقن و زیبا عرضه کنیم، می توانیم قلب ها را تسخیر کنیم چنان که امام صادق (ع) فرمودند: «اگر مردم زیبایی سخن ما را بدانند از ما تبعیت می کنند.»؛ این جلمه بسیار کلیدی است یعنی اگر شیعه به موفقیت نرسد بدان معناست که معارف اهل بیت(ع) را زیبا و صحیح بین مردم تبلیغ و ترویج نکرده است، از این رو، اگر علوم اهل بیت (ع) را به زبان روز و قابل فهم برای مخاطب عرضه کنیم به تعبیر امام صادق (ع) مردم همه از آن تبعیت می کنند و وقتی از اهل بیت (ع) تبیعت شود جهان آماده ظهور و تشنه دیدن امام مهدی (عج) می شود و دیگر مفهومی با عنوان شیعه هراسی و اسلام هراسی وجود نخواهد داشت و همه مشتاق معارف دینی شده و زمینه های ظهور فراهم می شود و اینچنین جهان آماده ظهور خواهد شد تا اصل علم را با ظهور درک کنند. از این رو، اگر علوم انسانی اسلامی تولید و عرضه شود قطعا تاثیر بسیار عمیقی در زمینه سازی ظهور به این معنا که دنیا را آماده و تشنه معارف اهل بیت و مهدوی می کند، خواهد داشت.

انتهای پبام/