شورای توسعه پژوهش و فناوری در علوم انسانی تشکیل می‌شود/ در توسعه علوم انسانی چه نقشی داشته‌ایم؟

به گزارش پایگاه خبری تحلیلی طلیعه ؛ مراسم رونمایی از طرح‌های فرهنگی و پژوهشی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی از جمله مجموعه ۱۹ جلدی «سفینه تبریز»، «فرهنگ تاریخی زبان فارسی» و دو اثر جدید مرحوم صادق آیینه‌وند با عناوین «سیره و سخن پیامبر (ص)» و «فرهنگ جامع عاشورا» امروز دوشنبه (۲۳ شهریور ۹۴) در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی برگزار شد. 

وحید احمدی، معاون پژوهشی و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری کشور در این مراسم با اشاره به توسعه پژوهش در علوم انسانی گفت: در حوزه علوم انسانی باید بگوییم که کجا هستیم، چه می‌کنیم و چه تاریخچه‌ای داریم؟ از سوی دیگر باید بررسی کنیم که در توسعه علمی و دنیای آن قرار است چه نقشی را بازی کنیم.

وی ادامه داد: امروز در علوم تجربی با وجود تازگی یافته‌های آن، توانسته‌ایم نقش اساسی ایفا کنیم اما باید ببینیم در حوزه علوم انسانی چه نقشی داشته‌ایم؟ اکنون خوشبختانه از لحاظ تاریخچه در علوم انسانی ظرفیت توانمندی بالایی وجود دارد و در این عرصه صاحب دانشمندان، منابع و تاریخ عظیمی هستیم اما همواره این سوال مطرح است که در سطح نیازهای روزمره و پاسخگویی به آنها علوم انسانی به چه میزان توانسته پاسخگو باشد؟ 

احمدی در این باره اضافه کرد: باید این موضوعات مورد آسیب‌شناسی قرار گیرد. در علمی که تاریخچه‌ای قوی‌ دارد و قطعاً به دنبال آن باید مراودات علمی هم وجود داشته باشد باید ببینیم به چه میزان توانسته‌ایم به ویژه در سطح بین‌المللی اثرگذار باشیم؟

این مقام مسئول با بیان اینکه از میان هزار عنوان مجله تخصصی ۵۶۸ مجله به حوزه علوم انسانی اختصاص دارد، یادآور شد: در اینجا این سوال مطرح می‌شود که چند درصد از این مجلات توانسته در تعاملات بین‌المللی اثرگذار باشد؟ در وزارت علوم، تحقیقات و فناوری همواره دغدغه علوم انسانی وجود داشته چون معتقدیم علوم انسانی نقش اثرگذاری در کشور دارد همانگونه که در سراسر دنیا افراد تاثیرگذار و شاخص از صاحبنظران علوم انسانی بوده‌اند.

عدم استفاده از رشته‌های علوم انسانی در مدیریت کشور 
معاون پژوهشی و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری کشور با انتقاد از عدم استفاده از رشته‌های علوم انسانی در مدیریت کشور گفت: ما نتوانسته‌ایم در مسایل مدیریتی از علوم انسانی به خوبی استفاده کنیم و مدیریت علم و پردازش آن نتوانسته از عناصر توسعه علمی در علوم انسانی استفاده کند. به طور مثال در بحث آمایش سرزمین علوم انسانی می‌تواند نقش کاربردی‌ داشته باشد اما ما این کار را نکردیم.

احمدی در ادامه از تشکیل شورای توسعه پژوهش و فناوری در علوم انسانی خبر داد و گفت: آیین‌نامه تشکیل این شورا به امضای وزیر رسیده و قرار است برای حل چالش‌های علوم انسانی این شورا تشکیل شود. ما می‌خواهیم سهم علوم انسانی در مقالات علمی کشور بیش از ۵۰ درصد باشد. 

مجلات تخصصی باید به سمت بین‌المللی شدن بروند
معاون پژوهشی و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری کشور فناوری با تاکید بر اینکه مجلات تخصصی باید به سمت بین‌المللی شدن بروند گفت: امروز برای ما تاثیرگذاری در سطح بین‌المللی بسیار مهم است هر علمی که محصور در دنیای خودش باشد طراوتش را از دست می‌دهد و اگر علوم انسانی نتواند تعاملات بین‌المللی و بین‌رشته‌ای داشته باشد با مشکلات بسیاری مواجه خواهد شد.

وی تاکید کرد: باید مرزهای دانش از میان برداشته شود. از سوی دیگر باید به کاربردی کردن و ماموریتی کردن پژوهش در حوزه علوم انسانی بیندیشیم و در این میان پژوهشگاه‌هایی چون پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی باید به رسالت خودشان واقف باشند چرا که پژوهشگاه با دانشگاه متفاوت است. 

احمدی در پایان سخنانش یادآور شد: برای انجام این رسالت نیز نیازمند سایت قوی، مجلات انگلیسی زبان متعدد و کتاب‌های خوب هستیم. 

پژوهشگاه نماد تاریخ معاصر در حوزه علوم انسانی
حسینعلی قبادی، سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه این مراسم گزارشی از پیشبرد برنامه راهبردی توسعه این پژوهشگاه ارائه کرد و گفت: نخستین هدف ما در این برنامه نزدیک‌ کردن نسبت میان اعضای هیات علمی و غیرعلمی است. ما تاکنون ۲۵ نفر به هیات علمی پژوهشگاه اضافه کردیم و قرار است ۶۵ نفر از کارشناسان ارشد را به دستیار پژوهش ارتقا دهیم چرا که اینها سرمایه‌های انسانی ما هستند و باید از آنها استفاده کنیم.

وی با بیان اینکه پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی نماد تاریخ معاصر در حوزه علوم انسانی هستند یادآور شد: ما باید شأن پژوهشگاه را در سطح ملی و فراملی واقعی‌تر ببینیم و به همین دلیل قرار است برنامه توسعه در پژوهشگاه با جدیت دنبال شود در همین راستا تفاهمنامه‌ای با دانشگاه مرمره امضا کرده‌ایم تا زمینه همکاری بیشتر با کشورهای حوزه قفقار و آسیای میانه فراهم شود.

قبادی با اشاره به اینکه پژوهشگاه باید در چرخه نظام نوآوری قرار گیرد، گفت: علوم انسانی باید نظرات خود را درباره مسائل متفاوت بیان کند و ما نیز می‌خواهیم پژوهشگاه را به مرجعیت علمی در جامعه برسانیم. اکنون این پژوهشگاه در انتشار تعداد مجلات رتبه نوزدهم در کشور را دارد و قرار است به زودی با همکاری ستاد کل نیروهای مسلح اطلس تاریخی و جغرافیایی هم تدوین شود. 

تشکیل شبکه نخبگان علوم انسانی در کشور 
به گفته سرپرست پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، بررسی و نقد نزدیک به سه هزار و ۴۰۰ کتاب درسی و کمک‌درسی علوم انسانی، تولید محصولات متنوع اعم از کتاب، مجلات تخصصی و… و تشکیل شبکه نخبگان علوم انسانی در سطح ملی و بین‌المللی از جمله برنامه‌هایی است که در این پژوهشگاه در دست اجراست.

وی عنوان کرد: قرار است شبکه نخبگان علوم انسانی در کشور با استفاده از ارتباط با هزار و ۸۰۰ استاد دانشگاهی بازتعریف شود. همچنین در این پژوهشگاه شورای بررسی متون علوم انسانی فعال است که دنیای ذینفعان در دست این شورا و پژوهشگاه است. در شورای بررسی متون ما با تمامی استادان کشور ارتباط داریم و می‌توانیم از این طریق اهداف و برنامه‌های خودمان را اجرایی کنیم.

قبادی در پایان سخنانش راهبرد اصلی در پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی را برمبنای دانایی محوری توصیف کرد و گفت: ما به دنبال حاکمیت خرد جمعی و اداره کردن این پژوهشگاه توسط استادان و متخصصان حوزه علوم انسانی هستیم. 

تشریح روند تدوین مجموعه «فرهنگ تاریخی زبان فارسی»
تقی پورنامداریان، استاد ادبیات فارسی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در بخشی از این مراسم توضیحاتی را درباره روند تدوین «فرهنگ تاریخی زبان فارسی» ارائه کرد و گفت: بحث تدوین این فرهنگ در سال ۱۳۴۷ توسط دکتر پرویز خانلری و مجتبی مینوی طرح شد، بر همین اساس با استفاده از ۱۴ متن از قرن چهارم هجری تدوین این فرهنگ اجرایی شد.

وی ادامه داد: در سال ۱۳۵۷ تدوین این فرهنگ شتاب بیشتری گرفت و از حرف «آ تا ب» گردآوری شد اما بعدها به دلیل جابجایی بنیاد فرهنگ فیش‌هایی که برای این کار جمع‌آوری شده بود پراکنده شد. 

پورنامداریان افزود: در سال ۱۳۶۳ مرحوم بروجردی رئیس وقت پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی بر ادامه تدوین این کار اصرار داشت و به همین دلیل نگارش سایر جلد‌های این فرهنگ آغاز شد اما به دلیل مشکلاتی که مجلدات نخستین داشت مجبور شدیم تا دوباره حرف «آ» تا «ب» را دوباره بنویسیم. 

این استاد دانشگاه با بیان اینکه کار فرهنگ‌نویسی و دایرهالمعارف‌نویسی پس از انقلاب اسلامی در کشور رواج یافت، یادآور شد: فرهنگ تاریخی زبان فارسی تنها یک فرهنگ که براساس لغت و کلمه تنظیم شده باشد نیست و می‌توان از آن مطالعات متعدد جامعه‌شناسی، روان‌شناسی، مردم‌شناسی و… داشت. همچنین فرهنگ تاریخی زبان فارسی می‌تواند برای نقد و بررسی متون متعدد کاربرد داشته باشد و پژوهشگران از آن استفاده کنند.

پورنامداریان در بخش پایانی سخنانش گفت: اگر حداقل ۱۵ نفر برای ادامه این کار استخدام شوند و بتوان فرهنگ‌نویسی را به آن‌ها آموزش داد این کار می‌تواند به سرانجام برسد و چنانچه نگارش تمام مجلدات این فرهنگ به سامان برسد کاری بسیار مفید و کاربردی خواهد بود. 

بارگذاری کتاب‌ها و مقالات متعدد در پایگاه داده‌های زبان فارسی 
مصطفی عاصی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ادامه این مراسم با اشاره به راه‌اندازی پایگاه داده‌های زبان فارسی اظهار کرد: این پایگاه شامل مجموعه‌ای از مقالات، کتاب‌ها و تحقیقات به زبان فارسی است که می‌تواند مورد استفاده پژوهشگران و محققان قرار بگیرد. به طور مثال در این پایگاه مقالات متعددی از روزنامه‌های کشور، مجموعه‌ای از کتاب‌های کودک و نوجوان و مقالات متعدد در حوزه‌های مختلف گردآوری شده است. 

وی ادامه داد: همچنین کتاب‌های مهم در دوران معاصر به زبان فارسی، از هر نویسنده شاخص یک اثر یا چندین اثر انتخاب شده و در این پایگاه قرار گرفته است. اکنون که تاسیس این سایت مراحل اولیه خود را پشت سرمی‌گذارد با این وجود با استقبال کاربران داخل و خارج کشور مواجه شده است. به طور مثال در همین مدت کوتاه از ۱۰ کشور جهان مانند آمریکا، انگلستان، سوئد، رومانی و… کاربران متعددی به این پایگاه مراجعه و از متون آن استفاده کردند. 

این عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان اینکه دو نوع کاربر برای این سایت تعریف شده است، افزود: ما برای این سایت دو کاربر اینترنتی و اینترانتی تعریف کرده‌‌ایم و تاکنون بیش از ۲۰۰ پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دکترا و نیز تعدادی از طرح‌های پژوهشی مربوط به زبان فارسی در داخل و خارج از کشور از این سایت به صورت رایگان استفاده کردند. 

وی در بخش پایانی سخنانش گفت: رسالت عمده پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی گسترش زبان فارسی و تقویت آن به ویژه در فضای مجازی که با راه‌اندازی این سایت می‌تواند محقق شود. 

علوم انسانی علمی که می‌تواند به ثروت نزدیک شود
اردشیر گراوند، مسئول پروژه پایگاه اطلس داده‌های اجتماعی و فرهنگی در بخش دیگری از این مراسم درباره این پایگاه توضیحاتی را ارائه کرد و افزود: راه‌اندازی این پایگاه به دستور دکتر بروجردی از یک سال و نیم پیش آغاز شد. در علوم اجتماعی و انسانی باید توجه داشت که داده‌های فرهنگی و آموزشی به گونه‌ای تنظیم شوند که به کاربردی شدن نزدیک‌تر باشند چون اگر علوم انسانی کاربردی باشد محبوب می‌شود.

وی یادآور شد: علمی که به تولید ثروت نزدیک شود بیشتر ماندگار است. حوزه علوم انسانی نیز نزدیک‌ترین حوزه‌ای است که می‌تواند به ثروت نزدیک شود تا از طریق آن بتوان فرهنگ را تغذیه کرد در این حوزه متاسفانه ما اغلب کیفی حرف می‌زنیم و چون نگاه کیفی داریم نمی‌توانیم کاربردی عمل کنیم چرا که آمارهای کمی می‌تواند راه را برای مدیریت باز کند. 

به گفته گراوند، این پایگاه می‌تواند داده‌های فرهنگی و اجتماعی را در اختیار پژوهشگران و محققان علوم انسانی قرار دهد تا ظرفیت کاربردی شدن علوم انسانی را افزایش دهد.

در پایان این مراسم از طرح‌های فرهنگی و پژوهشی از جمله مجموعه ۱۹ جلدی «سفینه تبریز»، «فرهنگ تاریخی زبان فارسی» و دو اثر جدید مرحوم صادق آیینه‌وند با عناوین «سیره و سخن پیامبر (ص)» و «فرهنگ جامع عاشورا» با حضور معاون پژوهشی و فناوری وزیر علوم، تحقیقات و فناوری کشور رونمایی شد.